وام فلش چیست؟
وام فلش مفهوم جدید و پیشرفته‌ای است که هیچ مشابهی در دنیای سنتی ندارد؛ بنابراین نیازمند دانش زیرساختی آتریوم و قراردادهای هوشمند است. به‌طور ساده، وام لحظه ای به این صورت است که می‌گوید من به شما (انسان) اعتماد ندارم و فقط به قرارداد هوشمند یا مجموعه‌ای از قراردادهای هوشمند اعتماد دارم. این وام‌ها اکثراً برای آربیتراژ به کار می‌روند و به وام‌های بدون وثیقه معروف‌اند.
وام فلش یا وام بدون نیاز به وثیقه در دیفای چیست؟
وام فلش (Flash Loan) اولین آپشن وام‌های بدون نیاز به وثیقه در دیفای است. این وام‌ها برای توسعه دهندگان طراحی شده‌اند. وام‌های فلش به شما اجازه می‌دهند تا به صورت لحظه‌ای و به سادگی وام بگیرید؛ در اینجا نیازی به وثیقه گذاری در استخر برای اطمینان از بازگشت وام نیست. وام‌های سریع تنها با یک تراکنش انجام می‌شوند؛ یعنی در طی یک تراکنش وام دریافت می‌شود و در همان تراکنش، همراه با کارمزد پلتفرم، بازپرداخت می‌شود.
وام‌های سریع تنها با یک تراکنش اجرا می‌شوند؛ یعنی در یک تراکنش شما وام را دریافت می‌کنید و در همان تراکنش، آن را به همراه بهره بازپرداخت می‌کنید. اگر تراکنش کامل و به درستی انجام نشود، کل تراکنش معکوس می‌شود تا تمام کارهای انجام شده از ابتدا را خنثی کند. این امنیت دارایی‌ها را در استخر مربوطه تضمین می‌کند. موارد استفاده از وام‌های فلش شامل آربیتراژ، مبادله وثیقه‌ها و غیره است.
وام‌های فلش وام‌های وثیقه گذاری نشده مخصوصی هستند که وام‌گیری دارایی (و کارمزد) را تا قبل از پایان تراکنش ارائه می‌دهند. در دنیای واقعی و سنتی، وام‌های فلش هیچ مشابهی ندارند که بتوانیم با آن مقایسه کنیم؛ بنابراین نیازمند درک اصولی از نحوه مدیریت وضعیت داخل بلاک‌ها در بلاک چین است.
انواع وام‌ها در دنیای سنتی
وام‌های بدون امنیت
دروام بدون امنیت، در واقع هیچ دارایی وجود ندارد که به منظور اطمینان از بازپرداخت وام، به وام دهنده ارائه دهیدو وامی است که شما نیازی به وثیقه گذاری ندارید.
دربارهٔ موسسات مالی، آنها به سوابق مالی شما نگاه می‌کنند تا ببینند شما می‌توانید وام را بازگردانید یا خیر. در واقع این نوع وام‌ها نیازمند یک چک اعتباری است. پس بنابراین اگر ببینند که چندین وام گرفتید و به موقع آنها را بازپرداخت کرده‌اید، به شما وام می‌دهند.
همه می‌دانید که وامی که بانک‌ها به شما می‌دهند، با نرخ بهره همراه است؛ یعنی شما وام را به همراه بهره آن باید برگردانید. همه ما با این شیوه آشنا هستیم؛ اگر در زمان مقرر وام را پرداخت نکنید، تا زمانی که بتوانید آن را برگردانید، مدام بهره به آن افزوده می‌شود.
وام‌های ایمن
بعضی وقت‌ها سابقه مالی خوب برای گرفتن وام کافی نیست؛ حتی اگر تمام وام‌های خود را دقیقاً در زمان مقرر پرداخت کرده باشید. برای دریافت وام‌های کلان، شما باید وثیقه بگذارید؛ زیرا برای وام دهنده ریسک زیادی دارد. برای همین، از شما می‌خواهد که یک دارایی که مالکیت آن با شماست را وثیقه بگذارید. این وثیقه می‌تواند سند منزل، اتومبیل شخصی، جواهرات و غیره باشد، تا اگر شما نتوانستید وام را بازپرداخت کنید، وام دهنده بتواند دارایی شما را مصادره کند.
در مجموع، وام دهندگان سنتی یک یا دو نوع ریسک را می‌پذیرند؛ اولی ریسک پیش فرض است؛ اگر وام گیرنده با پول فرار کند، وام دهنده، پول خود را از دست می‌دهد. اما ریسک نوع دوم، ریسک عدم نقدشوندگی است. اگر وام دهنده، بیشتر دارایی‌های خود را در زمان‌های اشتباه وام دهد یا در زمان مقرر بازگشت وام نداشته باشد (یعنی وام گیرنده در زمان معین وام خود را بازپرداخت نکند)، وام دهنده ممکن است دچار عدم نقدشوندگی به موقع شود و ناخواسته، به تعهدات خود عمل نکند.
نحوه کارکرد وام فلش
حال با توجه به توضیجات بالامی‌توانیم وام فلش را یک نوع «وام بدون امنیت» در نظر بگیریم. به این دلیل که نیازی به وثیقه گذاری ندارد. اما همچنین شما نیازی به ارائه چک یا چیزی شبیه به آن نیز ندارید. تنها کاری که می‌کنید، این است که از وام دهنده بخواهید که به شما به اندازه ۵۰٬۰۰۰ دلار اتر وام دهد. همین!
چگونه بازپرداخت می‌شود؟! وام سریع باید در همان تراکنش بازپرداخت شود. درک این قضیه مقداری دشوار است و دلیلش هم این است که ما به وام‌های سنتی عادت کرده‌ایم که دارایی‌ها از یک کاربر به کاربری دیگر منتقل می‌شوند. مثل زمانی که شما برای یک خدمات یا محصول پرداخت می‌کنید.
اگر مقداری از آتریوم اطلاعات داشته باشید، می‌دانید که این پلتفرم بسیار انعطاف‌پذیر است. برای همین، بسیاری از افراد آن را پول برنامه پذیر می‌نامند.
در بحث وام‌های لحظه‌ای، شما می‌توانید این گونه فکر کنید که تراکنش شما به سه بخش تقسیم شده‌است: وام را دریافت کنید، با آن کاری انجام دهید، وام را برگردانید!
این تراکنش در شبکه ثبت می‌شود و به‌طور موقت این دارایی‌ها را به شما قرض می‌دهد. شما می‌توانید در بخش دوم تراکنش (استفاده از وام) هر کاری که دوست دارید انجام دهید؛ به شرطی که در بخش سوم، این وام را با بهره آن پرداخت کنید. اگر این کار را نکنید، شبکه کل تراکنش را معکوس می‌کند؛ یعنی وام دهنده، پول خود را پس می‌گیرد. این قضیه توضیح می‌دهد که چرا وام دهنده از شما هیچ وثیقه‌ای طلب نمی‌کند.
حال شاید این سؤال برایتان مطرح شود که دلیل گرفتن وام فلش چیست؟ من که در طول یک تراکنش کاری نمی‌توانم انجام دهم یا چیزی بخرم!
بیایید روی مرحله دوم وام سریع تمرکز کنیم. ایده این است که دارایی خود را به یک یا چند قرارداد هوشمند وارد کنید، سود کنید و وام اولیه را به همراه مقداری بهره، به وام دهنده برگردانید. همان‌طور که می‌بینید، وام فلش برای سود کردن طراحی شده‌است.
تعدادی موارد استفاده برای سود کردن از وام سریع وجود دارد؛ اما در هیچ‌کدام از این موارد، شما نیاز به انجام کاری خارج از زنجیره ندارید. پس کاری که باید بکنید، استفاده از پروتکل‌های دیفای است.
لازم است بدانید محبوب‌ترین روش برای سود کردن از وام لحظه‌ای، آربیتراژ است؛ یعنی شما از اختلاف قیمت دارایی‌ها در پلتفرم‌های معاملاتی مختلف استفاده می‌کنید.
وام‌های فلش باید رایگان باشند یا به بیان دقیق‌تر، برای اجرای سه خط کد اضافی که برای ایجاد یک دارایی قابل وام دهی نوشته می‌شوند، باید کارمزد بسیار کمی داشته باشند.
وام‌های فلش قادر به مطالبه سود در مفهوم سنتی نیستند؛ زیرا این وام برای زمان ۰ فعال است (نرخ سود سالیانه * ۰ = ۰). به علاوه، اگر وام دهندگان سریع نرخ‌های بالاتری مطالبه کنند، توسط دیگر استخرهای وام دهنده‌ای که نرخ‌های پایین‌تری دارند، از رقابت خارج می‌شوند.نتیجه این جریان رقابت به سمت کارمزد پایین، باعث می‌شود که کارمزد حداقل به صورت اسمی، صفر یا نزدیک به صفر باشد. پلتفرم dYdX اکنون کارمزد صفر را برای وام دهی فلش ارائه می‌دهد. از طرف دیگر، پلتفرم آوه (AAVE) برای وام فلش، ۰٫۰۹ درصد کارمزد در نظر گرفته‌است. البته به نظر می‌رسد که این قضیه پایدار نیست و کاربران این پلتفرم (آوه) درخواست کرده‌اند که برای وام‌های بزرگ، کارمزد صفر در نظر بگیرد.
مفهوم وام فلش اولین بار توسط پروتکل ماربل (Marble) در سال ۲۰۱۸ معرفی شد. ماربل خود را یک «بانک قرارداد هوشمند» معرفی کرد و محصول آن، یک نوآوری ساده اما درخشان در دیفای بود؛ وام‌های بدون ریسک توسط قرارداد هوشمند!
وام‌های سریع ریسک‌هایی که در وام‌دهی سنتی وجود دارند را کاهش می‌دهند. یک وام فلش این گونه کار می‌کند:
به بیانی دیگر، وام فلش، اتمی است؛ یعنی اگر نتوانید وام را پرداخت کنید، کل فرایند معکوس می‌شود، به طوری که انگار هرگز اتفاق نیافتاده است!
من می‌خواهم هر قدر که شما می‌خواهید، توسط یک تراکنش به شما وام بدهم؛ اما با پایان این تراکنش، شما باید همان مقداری که به شما وام داده‌ام را به همراه بهره به من بازگردانید؛ اگر نتوانید این کار را انجام دهید، من به‌طور خودکار تراکنش شما را برمی‌گردانم! (قراردادهای هوشمند می‌توانند این کار را انجام دهند).
امنیت وام لحظه ای
وام‌های فلش نیاز به هیچ سرمایه‌ای برای شروع ندارند، این درست بر خلاف چارچوب وام‌های دیفای است که باید مقدار وثیقه بیشتری برای گرفتن وام واریز کنیم. این امکان، موانع را برای وام‌گیری کاهش می‌دهد و آن را تبدیل به ابزاری کارآمد برای همه می‌کند. این وام‌ها نمی‌توانند در لیست سیاه صرافی‌ها قرار گیرند، زیرا ماهیتشان این اجازه را نمی‌دهد. این وام کاملاً در هم پیچیده‌است و این مهم است؛ زیرا می‌توانیم متوجه محاسبات پشت این حملات شویم.
حملات پیچیده و تورم در سیستم وام‌های فلش
چندی پیش ۲ وام فلش بر روی پلتفرم دیفای BZX مورد مباحثه زیادی قرار گرفته‌اند. این طرح، دو بار برای سوءاستفاده و حمله به پلتفرم BZX استفاده شده‌است؛ یک شخص یا گروه، توانستند حدود ۹۵۴٬۰۰۰ دلار در عرض ۴ روز سود دریافت کنند!
یکی از این حملات در ۱۴ فوریه و دیگری در ۱۸ فوریه ۲۰۲۰ اتفاق افتادند. این روش بسیار مورد بحث است؛ زیرا مردم قبول نمی‌کنند که وام‌های فلش مورد حمله یا هک قرار می‌گیرند. چون این طرح صرفاً از قوانینی که قراردادهای هوشمند و سیستم وام تعریف کرده‌اند، تبعیت می‌کنند. تعدادی از طرفداران آتریوم معتقدند که وام‌های سریع بسیار کاربردی هستند و مسیرهای جدیدی به روی اقتصاد غیرمتمرکز باز می‌کنند.
در طی حمله اول، هکر ۱۰٬۰۰۰ اتر را از پلتفرم dYdX و تعداد ۱۱۲ توکن WBTC (بیت کوین مبتنی بر بلاک چین آتریوم) از پلتفرم کامپوند وام گرفت. سپس این شخص یا گروه، ۱٬۳۰۰ اتر را به پلتفرم معاملاتی Fulcrum پروتکل BZX ارسال کرد و ۵٬۶۳۷ اتر وام گرفت. پس از آن، از پلتفرم Uniswap حدود ۵۱ WBTC وام گرفت.
از اینجا به بعد، قیمت‌ها تغییر کرد؛ زیرا Slippage در بازار تغییر کرد. پس از آن، هکر از این ۱۱۲ WBTC که از کامپوند وام گرفته بود، حدود ۳۱۸٬۰۰۰ دلار سود کرد. این تراکنش تکی، به مهاجم اجازه داد که به راحتی ۱۰٬۰۰۰ اتری که از dYdX وام گرفته بود را به همراه بهره بازپرداخت کند.
این مراحل کمی گیج کننده به نظر می‌رسند؛ اما در کل وام‌های لحظه ای، قابلیت لوریج کردن سرمایه بدون نیاز به وثیقه دیفای، و برای کسب سود از طریق ترید در صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) را ارائه می‌دهند. این پروسه بسیار سریع و مؤثر اتفاق می‌افتد و ریسک از دست دادن سرمایه در طی اجرا را از بین می‌برد. البته حملات دیگری نیز به پلتفرم‌های مختلف شده‌است که در اینجا، تنها به همین نمونه بسنده کردیم.
چه پلتفرم‌هایی وام فلش می‌دهند؟
این بخش از حوزه دیفای بسیار نوین بوده و در حال حاضر از میان پروژه‌های شناخته شده حوزه دیفای، سه پلتفرم آوه، Dy/Dx و Kollateral وام فلش اعطا می‌کنند. در پروتکل آوه رمز ارزهایی مثل اتر، دای، تتر و میکر و برخی دیگر از استیبل کوین‌ها حضور دارند. نرخ بهره وام در این پلتفرم ۰٫۰۹ درصد در نظر گرفته شده‌است. در پروتکل Dy/Dx نرخ بهره صفر است اما تنها سه رمز ارز اتر، دای و USDC در آن حضور دارند. همچنین آتریوم در این پلتفرم به صورت WETH است. پروتکل Kollateral به صورت شفاف کارمزد یا نرخ بهره وام را اعلام نکرده‌است. اما این پروتکل از بسیاری دارایی‌های موجود در سایر پروتکل‌ها پشتیبانی می‌کند.
بیشتر بخوانید:
